Ochrona zieleni podczas inwestycji. Sprawdzamy standardy Gdańskiej Karty dla Drzew

W obliczu postępującej urbanizacji i dynamicznego rozwoju infrastruktury, ochrona zieleni staje się jednym z kluczowych wyzwań współczesnych miast. Od niedawna, w stolicy województwa obowiązuje Gdańska Karta dla Drzew, która zawiera szczegółowe standardy dbania o zieleń w mieście. Dokument podzielony jest na trzy filary, które przedstawimy na łamach magazynu Trójmiejski24. Pierwszy z nich poświęcony jest zabezpieczaniu drzew podczas inwestycji. Jakie zasady zawiera GKdD i dlaczego ich stosowanie jest tak istotne?

Zieleń miejska to nie tylko estetyczny element przestrzeni, ale przede wszystkim ważny czynnik wpływający na jakość życia mieszkańców. Drzewa, krzewy i inne formy zieleni przyczyniają się do poprawy mikroklimatu, redukcji hałasu, retencji wody oraz zwiększania bioróżnorodności. Niestety, procesy inwestycyjne często prowadzą do degradacji terenów zielonych, dlatego tak istotne jest stosowanie odpowiednich form ochrony.

Standardy, które wprowadza Gdańska Karta dla Drzew definiują procedury ochrony zieleni na każdym etapie procesu inwestycyjnego, począwszy od planowania, przez realizację prac budowlanych, aż po późniejsze użytkowanie przestrzeni. Dokument podkreśla, że ochrona zieleni musi być traktowana jako integralna część inwestycji, a nie opcjonalny dodatek. Autorami standardów jest Fundacja EkoRozwoju oraz Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu.

Już na wczesnym etapie projektowania należy uwzględnić inwentaryzację dendrologiczną, analizę kolizji oraz projekt ochrony zieleni. To właśnie wtedy podejmowane są decyzje dotyczące zachowania istniejącej roślinności i minimalizowania potencjalnych strat. W tym celu wykonawca będzie musiał przygotować kompleksową dokumentację dla terenu, na którym ma być wykonywana inwestycja.

Inwentaryzacja dendrologiczna to szczegółowe opracowanie, które obejmuje:

• Identyfikację gatunków drzew i krzewów,
• Określenie wieku, stanu zdrowotnego oraz wymiarów roślin,
• Dokumentację fotograficzną,
• Analizę warunków siedliskowych oraz potencjalnych zagrożeń dla roślin.

Dzięki tym informacjom można skutecznie zaplanować inwestycję tak, aby jak najmniej wpływała na istniejącą zieleń. Analiza kolizji pozwala z kolei na identyfikację potencjalnych zagrożeń dla drzew i zieleni wynikających z planowanej inwestycji. Uwzględnia ona m.in.:

• Odległość inwestycji od systemów korzeniowych,
• Możliwość przeniesienia infrastruktury technicznej poza zasięg koron drzew,
• Wpływ prac ziemnych na warunki wodno-glebowe.

Na tej podstawie określane są środki zaradcze, takie jak zmiana lokalizacji inwestycji, stosowanie technologii minimalizujących skutki budowy czy zabezpieczenia mechaniczne drzew.

Po przygotowaniu obu ekspertyz, konieczne będzie wykonanie projektu ochrony zieleni (POZ). Będzie on zawierał szczegółowe zalecenia, dotyczące:

• Sposobu zabezpieczenia korzeni, pni i koron drzew,
• Organizacji prac budowlanych w sposób minimalizujący ryzyko uszkodzeń,
• Technologii wykorzystywanych do ochrony roślinności, takich jak stosowanie specjalnych mat ochronnych, ekranów korzeniowych czy metod bezrozkopowych.

Ważnym elementem standardu jest wyznaczanie stref ochrony drzew (SOD), które określają obszary, w których nie wolno prowadzić prac budowlanych, składować materiałów ani ingerować w system korzeniowy roślin. Ponadto, wprowadzone zostały zasady dotyczące metod zabezpieczania drzew przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Chociaż dotychczas, wyznaczanie SOD nie zawsze było praktykowane, to w przypadku niektórych inwestycji w ostatnim czasie, takie strefy powstawały. Podczas remontu al. Grunwaldzkiej na Żabiance, ochroniono młode lipy, rosnące w pasie drogowym. 

Strefy ochrony drzew są ustalane w oparciu o:

• Wielkość i wiek drzewa,
• Zasięg systemu korzeniowego,
• Rodzaj gleby i warunki hydrologiczne.

Przykładowo, dla starszych i cennych drzew strefa ochronna może wynosić nawet kilka metrów wokół pnia. Generalnie, SOD powinna być wyznaczana na podstawie rzutu korony oraz dodatkowego metra. Warto też rozważyć oznaczenie strefy specjalnymi tabliczkami. 

W Strefie Ochrony Drzewa zakazane jest magazynowanie materiałów budowlanych, czy poruszanie się jakimikolwiek maszynami. Można ją wyznaczyć za pomocą barierek drewnianych lub metalowych.

Podczas prowadzonej inwestycji, równie ważne jest stosowanie odpowiednich rozwiązań dla konkretnych sytuacji. Jak zabezpieczyć drzewa korzystając z różnorodnych technologii? Gdańska Karta dla Drzew definiuje poniższe przykłady:

• Rusztowania ochronne  – konstrukcje zabezpieczające pnie drzew przed uszkodzeniami mechanicznymi,
• Maty ochronne – stosowane w obrębie systemów korzeniowych, kiedy wiadomo, że będą na nie najeżdżać ciężkie maszyny, by zapobiec zagęszczeniu gleby,
• Metody bezrozkopowe – umożliwiające prowadzenie instalacji podziemnych bez naruszania korzeni.

Wprowadzony standard nakłada również obowiązek monitorowania stanu zdrowotnego roślin oraz prowadzenia działań pielęgnacyjnych, takich jak podlewanie, nawożenie czy cięcia pielęgnacyjne.

Po zakończeniu inwestycji konieczne jest z kolei prowadzenie okresowych inspekcji drzew, aby ocenić ich kondycję i wdrożyć ewentualne działania naprawcze. Takie inspekcje obejmują ocenę stabilności drzewa, analizę kondycji systemu korzeniowego oraz identyfikację chorób i szkodników.

Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych należą:

• Regularne podlewanie, zwłaszcza w pierwszych latach po zakończeniu inwestycji,
• Nawożenie gleby w celu odbudowy jej struktury,
• Cięcia sanitarne, usuwanie martwych gałęzi i formowanie koron.

Stosowanie wytycznych zawartych w standardzie niesie za sobą wiele korzyści. Nowa polityka miejska skupia się w jednym kierunku, który mówi jasno: wycinka drzew to ostateczność. Najpierw trzeba zrobić wszystko, aby zieleń ochronić i odpowiednio o nią zadbać. Zieleń w mieście jest na wagę złota - drzewa oczyszczają powietrze, świetnie magazynują wodę, są domem dla wielu gatunków zwierząt, czy w końcu dają nam upragniony cień. 

Choć Gdańska Karta dla Drzew jest nowym dokumentem, a dotychczas nie istniały jasno zapisane standardy, to władze miasta przy każdej okazji zapewniały, jak Gdańsk troszczy się o zieleń. Bardzo często te słowa były niestety pustymi sloganami, mającymi mało wspólnego z rzeczywistością. Dopiero w ostatnich latach nowe nasadzenia ruszyły pełną parą, zaczęto bardziej dbać o dorodne drzewa, np. usuwając jemiołę. 

Gdański Zarząd Dróg i Zieleni otworzył się też na nowe gatunki i takim oto sposobem, w stolicy województwa pojawia się chociażby coraz więcej platanów, które słyną ze swojej dostojności i odporności na warunki w mieście. Miejskie spółki często pomijały kwestię ochrony zieleni, albo działały w tym zakresie dopiero po interwencjach mieszkańców. Przykładem z ostatniego czasu są Gdańskie Wodociągi, których pracownicy zniszczyli kilka wiśni przy ulicy Potokowej. Z uwagi na ruch ciężkiego sprzętu, zmieniono także strukturę gleby, co szkodliwie działa na nasadzenia. Kostkę chodnikową postanowiono z kolei składować... tuż obok pnia.

Przedstawiciele spółki nie mieli sobie jednak nic do zarzucenia, stwierdzając że były to prace awaryjne. Gdańska Karta dla Drzew obliguje jednak wszystkie miejskie jednostki do realizacji standardów w praktyce. Za ich pominięcie grożą kary finansowe.

Na łamach "Trójmiejskiego24" będziemy w najbliższym czasie przedstawiać pozostałe założenia Gdańskiej Karty dla Drzew. Jej pełna treść jest dostępna w załączniku pod niniejszym artykułem.