Bez kiczu, bałaganu i hałasu w Śródmieściu? Gdańsk wraca do Parku Kulturowego

Po kilku latach przerwy Gdańsk ponownie podejmuje prace nad utworzeniem Parku Kulturowego na Głównym Mieście. Projekt ma na celu uporządkowanie przestrzeni publicznej i skuteczniejszą ochronę dziedzictwa kulturowego. Zmiany mają być poprzedzone szerokimi konsultacjami społecznymi i opierać się na doświadczeniach innych miast. Uchwała inicjująca proces ma trafić pod obrady Rady Miasta jeszcze w maju.

Park Kulturowy to instytucja prawna uregulowana w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która umożliwia lokalnym władzom wprowadzenie kompleksowych zasad zarządzania przestrzenią historyczną. W przypadku Gdańska mowa o obszarze Głównego Miasta – centrum o wyjątkowym znaczeniu historycznym, kulturowym i turystycznym.

Po wcześniejszym zawieszeniu prac w 2023 roku – m.in. z powodu pandemii, kryzysu energetycznego i prowadzonych inwestycji – miasto powraca do tematu, deklarując gotowość do wdrożenia sprawdzonych rozwiązań oraz do rzetelnego dialogu z mieszkańcami i przedsiębiorcami. Według prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz, nowe podejście wynika m.in. z obserwacji i analizy funkcjonujących Parków Kulturowych w Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu. Podkreśla również, że obecnie warunki są bardziej sprzyjające – zakończono kluczowe remonty, a potrzeba uporządkowania przestrzeni publicznej staje się coraz bardziej paląca.

Od reklam po meleksy

Planowany Park Kulturowy w Gdańsku nie będzie ograniczał się wyłącznie do zakazu jaskrawych reklam czy sprzedaży pamiątek niskiej jakości. Projekt ma obejmować szereg konkretnych obszarów:

• regulacje estetyki elewacji i witryn lokali,

• ograniczenia dotyczące sprzedaży ulicznej,

• zasady działania artystów ulicznych i gastronomii plenerowej,

• wyznaczenie tras i standardów technicznych dla meleksów,

• zarządzanie hałasem i oświetleniem,

• porządkowanie zasad funkcjonowania ogródków gastronomicznych.

Jak zapowiadają władze miasta, celem nie jest ograniczanie aktywności gospodarczej, lecz zapewnienie równych zasad działania, przewidywalności oraz eliminacja patologii: hałasu w nocy, przypadkowego handlu czy dezintegracji estetycznej przestrzeni. Kluczowe będzie również wprowadzenie mechanizmów egzekwowania ustalonych przepisów – m.in. poprzez nowy zespół kontrolny oraz kampanię edukacyjną.

Proces przygotowania uchwały został podzielony na etapy, z których pierwszym będą szeroko zakrojone konsultacje społeczne. Po wakacjach zaplanowano:

• Spacer badawczy (10 września 2025 r.) – analiza przestrzeni Głównego Miasta z ekspertami i mieszkańcami,

• Trzy spotkania tematyczne (wrzesień–październik 2025 r.) – poświęcone odpowiednio estetyce, przestrzeni publicznej oraz kompromisom między regulacją a interesami przedsiębiorców.

Zgromadzone wnioski posłużą do stworzenia projektu uchwały, który ma być przedstawiony w pierwszej połowie 2026 roku. Do tego czasu powstaną także materiały pomocnicze, m.in. poradniki dla mieszkańców i właścicieli lokali.

Z poprzednich prób przygotowania Parku Kulturowego wyciągnięto wnioski – projekt ma być zwięzły, czytelny i operacyjny, a nie przeładowany ogólnikami. Szczególna uwaga zostanie poświęcona wyzwaniom sygnalizowanym przez mieszkańców: hałasowi, nielegalnemu handlowi i najmu krótkoterminowemu – choć ten ostatni wymaga rozwiązań ustawowych, które dopiero są przedmiotem prac rządowych.

Chaos w reprezentacyjnej przestrzeni

Główne Miasto Gdańska pełni funkcję nie tylko dziedzictwa historycznego, ale też “salonu miasta”, który ma zaspokajać potrzeby zarówno mieszkańców, jak i turystów. Obszar proponowanego Parku Kulturowego obejmie centrum historyczne, część Wyspy Spichrzów, rejon Szafarni i Ołowianki – z wyłączeniem głównych ulic tranzytowych i obiektów infrastrukturalnych.

Jak zaznacza Michał Kaczmarek, Menadżer Śródmieścia, regulacje nie ograniczą się do ochrony zabytków, ale dotyczyć będą również zagadnień praktycznych, jak trasy przejazdu pojazdów turystycznych czy zasady funkcjonowania ogródków gastronomicznych. Równolegle planowane są działania informacyjne i edukacyjne.

Projekt Parku Kulturowego nie jest wyłącznie próbą „upiększenia miasta” ani zamachem na swobodę działalności gospodarczej. Ma stanowić spójny zestaw narzędzi prawnych i administracyjnych umożliwiających:

• ochronę dziedzictwa kulturowego,

• przywrócenie ładu estetycznego i przestrzennego,

• zapewnienie realnej przewidywalności dla inwestorów,

• poprawę jakości życia mieszkańców.

Zarazem to projekt złożony, obarczony ryzykiem oporu ze strony części interesariuszy, wymagający żmudnych prac koncepcyjnych i legislacyjnych. Gdańsk podejmuje jednak próbę przeprowadzenia tej reformy przy możliwie szerokim udziale społeczności lokalnej i na podstawie sprawdzonych modeli.

Jeśli uchwała faktycznie wejdzie w życie, to Gdańsk dołączy do grona polskich miast, które aktywnie kształtują swoje dziedzictwo – nie tylko poprzez rewitalizację, ale także zarządzanie i egzekwowanie zasad współżycia w przestrzeni wspólnej.