Dworzec Gdańsk Oliwa wpisany do rejestru zabytków

Decyzją Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zespół dworca kolejowego Gdańsk Oliwa został wpisany do rejestru zabytków. Ochroną objęto budynek dworca oraz szereg historycznych elementów infrastruktury kolejowej, które stanowią istotną część dziedzictwa kolejowego regionu. Decyzja, podpisana 3 marca 2025 roku przez Dariusza Chmielewskiego, nie jest jeszcze prawomocna.

Dworzec kolejowy w Oliwie powstał w latach 1869-1870 wraz z budową linii Kolei Pomorza Tylnego, zrealizowanej przez Towarzystwo Kolei Berlińsko-Szczecińskiej. Była to pierwsza linia kolejowa, która połączyła Gdańsk z Wrzeszczem, Sopotem, Oliwą i dalszymi miastami Pomorza Zachodniego i Środkowego, w tym Stargardem Szczecińskim, Koszalinem i Słupskiem.

Stacja Oliwa, wówczas nosząca nazwę "Oliva", znajdowała się na trasie jednotorowej linii kolejowej, której przebieg wyznaczono równolegle do historycznej Szosy Gdańskiej (dzisiejszej Alei Grunwaldzkiej).

W ramach decyzji ochroną objęto następujące obiekty

• budynek dworca kolejowego,
• historyczny odcinek peronu dalekobieżnego wraz z budynkami dawnej poczekalni i służbowym, zadaszeniem oraz barierą przy zejściu do tunelu,
• tunel przejścia podziemnego z wyjściami na perony kolei dalekobieżnej i podmiejskiej (SKM),
• zadaszenie wejścia na perony,
• budynek dawnego warsztatu stacji (obecnie usługowy),
• budynek toalet,
• budynek magazynu kolejowego,
• historyczny budynek nastawni kolejowej Ola2/Ol2,
• plac przydworcowy wraz ze starodrzewem przy Placu Dworcowym 1.

Zespół dworca kolejowego w Oliwie zachował w dużym stopniu swój pierwotny układ przestrzenny oraz oryginalne elementy architektoniczne z okresu 1870-1939.

Choć niektóre budynki przeszły modyfikacje, takie jak otynkowanie dworca czy wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, to zmiany te nie wpłynęły znaczną miarą na historyczny charakter obiektu. Wiele przekształceń jest ponadto odwracalnych, co stwarza możliwość przywrócenia dworca do jego pierwotnego wyglądu.

Wpisanie zespołu dworca do rejestru zabytków nie oznacza zakazu przeprowadzania remontów, modernizacji czy adaptacji budynków. Wszystkie prace muszą jednak uwzględniać wartość historyczną obiektu i odbywać się zgodnie z zasadami ochrony zabytków. Celem decyzji jest zachowanie cennego elementu infrastruktury kolejowej, który stanowi świadectwo tożsamości regionu i jego historii.

Przypomnijmy: w tym rok mijają cztery lata od doszczętnego zniszczenia zabytkowych kafli z tunelu pod peronami dworca kolejowego Gdańsk Oliwa. W 2021 roku, gdyński zakład PKP PLK przystąpił do prac związanych z renowacją historycznych płytek ceramicznych oraz uzupełnieniem ubytków - bynajmniej teoretycznie, bo na takie właśnie działania wyraził zgodę ówczesny Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Igor Strzok.

W praktyce okazało się, że wykonawca skuł historyczne flizy ceramiczne w znacznej większości tunelu. Konserwator natychmiast nakazał wstrzymanie prac, zaś sprawa trafiła do prokuratury. Procedury nadal się przeciągają, a końca nie widać.