Groby sprzed trzech tysięcy lat? Znaleziska archeologiczne na budowie Obwodnicy Witomina

Podczas prac przygotowawczych do budowy Obwodnicy Witomina w Gdyni archeolodzy natrafili na cmentarzysko kurhanowe z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Do tej pory zidentyfikowano trzy kurhany oraz siedem pochówków, w tym groby skrzynkowe i jamowe, urny z kośćmi oraz naczynia pełniące funkcję darów grobowych. To pierwsze w Gdyni metodyczne badania kurhanów.

Trzy kurhany, dwie kultury, kilkaset lat historii

Na terenie inwestycji związanej z budową nowej trasy drogowej w Gdyni – Obwodnicy Witomina – prowadzone są ratownicze badania archeologiczne. W ich wyniku archeolodzy zlokalizowali trzy kurhany pochodzące z różnych faz epoki brązu i żelaza, datowane na okres od około 1000 do 500 lat p.n.e.

W pierwszym kurhanie, mającym konstrukcję kamienno-ziemną, odkryto dwa pochówki. Starszy z nich to grób skrzynkowy przypisywany tzw. grupie kaszubskiej kultury łużyckiej, datowany na ok. 1000–700 r. p.n.e. Zawierał popielnicę z przepalonymi szczątkami ludzkimi. Powyżej tego pochówku znajdował się grób jamowy, czyli wtórne złożenie prochów w innej formie. To przykład ciągłości rytuału pogrzebowego i wykorzystywania kurhanów przez różne grupy ludności przez kolejne stulecia.

Kurhan drugi, obecnie badany, miał już inną konstrukcję – ziemną. W jego centrum nie odnaleziono pochówku, natomiast na obrzeżach znajdowały się groby skrzynkowe związane z kulturą pomorską, datowaną na VII–VI w. p.n.e. W jednym z nich znaleziono urnę twarzową, czyli naczynie z plastycznym przedstawieniem ludzkiej twarzy – rzadki i charakterystyczny dla tej kultury element wyposażenia grobu. W innym miejscu odkryto cztery popielnice oraz przystawki, czyli mniejsze naczynia pełniące funkcję darów grobowych.

Trzeci kurhan, najbardziej wysunięty na północ, jest w trakcie eksploracji. Archeolodzy spodziewają się tam kolejnych pochówków. Równocześnie prowadzona jest szczegółowa analiza terenu otaczającego kurhany, z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo istnienia dalszych grobów, które nie zostały jeszcze odkryte.

Oprócz elementów cmentarzyska, na terenie budowy odnaleziono także siekierkę tulejkowatą z brązu, która nie była związana bezpośrednio z kurhanami. Tego rodzaju znaleziska wskazują na istnienie aktywności osadniczej lub rytualnej w tym rejonie poza samym cmentarzyskiem. Siekierki tulejkowate to przedmioty charakterystyczne dla późnej epoki brązu i były używane zarówno jako narzędzia, jak i przedmioty o możliwym znaczeniu symbolicznym.

Prace archeologiczne a harmonogram inwestycji

Badania archeologiczne prowadzone są w trybie ratowniczym – oznacza to, że mają na celu dokumentację i zabezpieczenie znalezisk, zanim teren zostanie zagospodarowany w ramach inwestycji drogowej. Jak podaje wiceprezydent Gdyni Bartłomiej Austen, teren cmentarzyska został wcześniej odpowiednio zabezpieczony, a same prace archeologiczne przewidziane są na 2–3 tygodnie. W pozostałej części obszaru inwestycji kontynuowane są prace ziemne oraz usuwanie kolizji infrastrukturalnych – zgodnie z harmonogramem budowy.

Dodatkowo, planowane jest zbadanie 32 obiektów z czasów II wojny światowej, zlokalizowanych w sąsiedztwie. Należą do nich m.in. leje po bombach, pozostałości schronów, stanowiska ogniowe oraz linie okopów. Łącznie świadczy to o wielowarstwowej historii tego fragmentu Gdyni – od czasów pradziejowych po konflikty XX wieku.

Odkrycie i profesjonalna dokumentacja cmentarzyska kurhanowego mają istotne znaczenie naukowe. To pierwsze tak kompleksowe badania tego typu w granicach administracyjnych Gdyni. Jak podkreśla kierownik badań, Maciej Stromski, kurhany były przez stulecia miejscami sakralnymi, wykorzystywanymi przez różne grupy ludności. Ich analiza pozwala nie tylko zrekonstruować rytuały pogrzebowe i zmiany kulturowe, ale też lepiej zrozumieć osadnictwo pradziejowe w regionie.