Co z centrum Gdańska-Południe? Miasto chce partnerstwa publiczno-prywatnego

W Gdańsku rozstrzygnięto konkurs na koncepcję urbanistyczno-architektoniczną nowego centrum dzielnicowego dla południowej części miasta. Choć nie przyznano pierwszej nagrody, wyniki konkursu mają posłużyć za podstawę do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Centrum Południe ma być odpowiedzią na chaotyczny rozwój tej części miasta w ostatnich dekadach.

Rozstrzygnięty w listopadzie 2024 roku dwuetapowy konkurs na koncepcję urbanistyczno-architektoniczną Centrum Południe przyciągnął 19 prac, z których pięć trafiło do finału. Ostatecznie sąd konkursowy złożony z 13 członków nie zdecydował się na przyznanie pierwszego miejsca. Zamiast tego wyróżniono cztery zespoły projektowe (dwa drugie i dwa trzecie miejsca), a jedna praca otrzymała wyróżnienie.

W sobotę 12 kwietnia 2025 roku, w siedzibie Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) Oddział Wybrzeże, odbyła się publiczna debata poświęcona wynikom konkursu. Uczestniczyli w niej członkowie sądu konkursowego, autorzy nagrodzonych koncepcji oraz przedstawiciele środowiska architektoniczno-urbanistycznego. Spotkanie było okazją do omówienia kierunków, w jakich może podążyć rozwój południowej części Gdańska.

Jak zapowiedział Piotr Lorens, Architekt Miasta Gdańska, obecnie Biuro Rozwoju Gdańska przygotowuje projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, bazując na rekomendacjach sądu konkursowego oraz wybranych elementach nagrodzonych koncepcji. Plan ma zostać uchwalony jeszcze w 2025 roku – realnym terminem jest połowa czerwca lub wrzesień.

Lorens podkreślił, że władze miasta zamierzają zrealizować inwestycję w formule Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP). Oznacza to, że Gdańsk będzie mieć kontrolę nad procesem inwestycyjnym, a jednocześnie pozyska partnera prywatnego do realizacji projektu. Model PPP ma zostać wybrany w drodze osobnego konkursu, a następnie przełożyć się na konkretne projekty architektoniczne i realizację urbanistyczną. Podczas dyskusji wiele miejsca poświęcono aktualnemu stanowi urbanistycznemu południowego Gdańska.

• Paweł Wład Kowalski, członek sądu konkursowego, przypomniał, że rozwój tej części miasta od lat 90. odbywał się żywiołowo, bez spójnej wizji. – Miasto rozlało się na południe w sposób absolutnie chaotyczny. Teraz stoimy przed wyzwaniem, by ten chaos uporządkować i nadać mu sens poprzez przemyślane centrum – mówił.
• Z kolei Ryszard Gruda zauważył, że projektowane Centrum Południe może spełniać nie tylko założenia „15-minutowego miasta”, ale nawet „5-minutowego”. Wskazywał na konieczność zapewnienia dostępności do terenów zielonych i odpowiedniego zagospodarowania przestrzeni publicznych. Kluczowe mają być także dominanty urbanistyczne – budynki lub zespoły budynków wyznaczające charakter przestrzeni.
• Prof. Ewa Kuryłowicz, przewodnicząca sądu konkursowego, zaznaczyła, że trudność zadania polegała na próbie zintegrowania rozbitego układu przestrzennego – teren planowanego Centrum Południe podzielony jest bowiem na dwie odrębne części. Jej zdaniem projekty konkursowe dobrze oddają potencjał tej przestrzeni, choć każdy z nich wymaga jeszcze wielu analiz i dopracowania.

Choć konkretne rozwiązania nie zostały jeszcze zatwierdzone, wiadomo, że Centrum Południe ma pełnić funkcję dzielnicowego centrum usługowego i społecznego. W planach jest powstanie przestrzeni publicznych, zabudowy mieszkaniowej, terenów rekreacyjnych oraz infrastruktury transportowej – wszystko zorientowane wokół dostępności pieszej, transportu publicznego i wysokiej jakości przestrzeni miejskiej.

Lokalizacja inwestycji obejmuje tereny pomiędzy istniejącą zabudową południowych dzielnic Gdańska (m.in. Ujeścisko, Zakoniczyn i Łostowice), które do tej pory nie posiadały spójnego centrum. Projekt ma na celu uzupełnienie i uporządkowanie tkanki miejskiej, a także poprawę jakości życia mieszkańców tego dynamicznie rozwijającego się obszaru.

Centrum Południe nie powstanie z dnia na dzień – proces planistyczny, wybór partnera prywatnego i realizacja urbanistyczna to działania, które potrwają lata. Jednak pierwszy krok – konkurs i jego rozstrzygnięcie – już wyznacza kierunek. W warunkach miejskiego chaosu urbanistycznego ostatnich dekad, w którym rozwijała się południowa część Gdańska, jest to próba zbudowania realnej, funkcjonalnej struktury miejskiej, opartej na spójnych założeniach planistycznych.